Η μάχη του Culloden διεξήχθη στην βόρεια Σκωτία, κοντά στο Inverness στις 16 Απριλίου 1746 κατά την επανάσταση των Ιακωβιτών. Ήταν η τελευταία προσπάθεια για την παλινόρθωση των Stewart στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ο πρίγκιπας Κάρολος Εδουάρδος Stewart ήταν γιος του Ιακώβου Εδουάρδου και εγγονός του βασιλιά Ιακώβου Ζ/Β, ο οποίος καθαιρέθηκε το 1688 λόγω του ότι ήταν φανατικός καθολικός.
Είχαν περάσει 30 χρόνια από την πρώτη επανάσταση των Ιακωβιτών (1715) και οι Άγγλοι δεν είχαν παράπονο. Οι περισσότεροι υποστηρικτές των Ιακωβιτών ήταν Σκωτσέζοι Highlanders. Ο πρίγκιπας είχε την στήριξη της καθολικής Γαλλίας του Λουδοβίκου ΙΕ’.
Ο πρίγκιπας είχε την στήριξη κυρίως των Highlander και των Ιρλανδών. Επίσης, είχε στην διάθεσή του δύο γαλλικά τάγματα του Λουδοβίκου ΙΕ’. Είχε την στήριξη δύο μεγάλων σκωτσέζικων οικογενειών, McDonald και Cameron, που ήταν οικογένειες με επιρροή. Ο στρατός του ήταν από Σκωτσέζους και Ιρλανδούς. Τα γεγονότα ξεκίνησαν ραγδαία. Λίγες μέρες μετά την συγκρότηση στρατού στο Glenfinnan κατέλαβαν το Εδιμβούργο χωρίς μάχη.
Μετά από 5 μέρες, οι Ιακωβίτες συνέτριψαν ένα τάγμα βασιλικού στρατού στο Prenstonpans, λίγα χιλιόμετρα ανατολικά του Εδιμβούργου. Εν τω μεταξύ, όλο και περισσότεροι νεοσύλλεκτοι, με το μέρος του πρίγκιπα, εμφανίζονταν. Ο πρίγκιπας άρχισε να πιστεύει ότι οι άντρες του ήταν ανίκητοι. Ο πρίγκιπας ήθελε να ξεκινήσει για το Λονδίνο. Οι στρατηγοί του τού είπαν να περιμένει την βοήθεια του Λουδοβίκου αλλά εκείνος ξεκίνησε.
Ήταν Δεκέμβρης. Ήδη πριν περάσει τα σύνορα και εισβάλει στην Αγγλία, ο πρίγκιπας είχε ήδη χάσει 1000 άντρες, οι οποίοι λιποτάκτησαν και έφυγαν στα Χάιλαντς. Παρά όλα αυτά, ο πρίγκιπας συνέχισε την πορεία του. Αλλά η επανάσταση είχε αρχίσει να χάνει την ορμή της. Στο συμβούλιο του Ντέρμπι ο πρίγκιπας ήθελε να προχωρήσει για το Λονδίνο. Οι στρατηγοί του απορούσαν για την καθυστέρηση της βοήθειας των Γάλλων, που ο πρίγκιπας είχε αρχικά υποσχεθεί. Παρά την αντίθετη γνώμη του πρίγκιπα γύρισαν όλοι στην Σκωτία όπου τα πράγματα βελτιώθηκαν για λίγο. Οι Ιακωβίτες μάλιστα συνέτριψαν μια μεγάλη δύναμη βασιλικών στο Falkirk, αλλά ο πρίγκιπας έχασε χρόνο με την πολιορκία του Sterling. Ο στρατηγός των Ιακωβιτών, Λόρδος Τζωρτζ Μάρεϋ θεώρησε ότι δεν θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν την δύναμη βασιλικών που ερχόταν καταπάνω τους, με αρχηγό τον Δούκα του Camberland. Γουλιέλμο Αύγουστο, που ήταν ο νεότερος γιος του βασιλιά Γεωργίου Β’, καθώς πολλοί άντρες λιποτακτούσαν. Το σχέδιο ήταν να υποχωρήσουν στα Χάιλαντς για την συγκέντρωση στρατού. Ο πρίγκιπας πλέον είχε σταματήσει για λίγο και διασκέδαζε, ενώ οι άντρες του ενοχλούσαν μικρά οχυρά. Ενώ γίνονταν όλα αυτά, ο αγγλικός στρατός εκπαιδευόταν σε μια νέα άσκηση για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των Highlanders.
Η μάχη του Culloden Moor, είναι το πιο σημαντικό γεγονός που όχι μόνο συνέβαλε στη γραφή της μοίρας της Σκωτίας αλλά όρισε και τη Νέα Μεγάλη Βρετανία αλλά και τη μοίρα των Σκωτσέζων.
Στις αρχές του 18ου αιώνα, η Μ. Βρετανία είχε χωριστεί σε δύο στρατόπεδα, στους Ιακωβίτες, οι οποίοι τάχθηκαν υπέρ της ανάληψης του βασιλιά Ιακώβου Β’, και σε αυτούς που υποστήριζαν τη δυναστεία του Ανόβερου, η οποία είχε εξαλείψει τον Καθολικισμό από τον βρετανικό λαό.
Πέρα, όμως, από τις επιρροές που άσκησε σε ολόκληρο το βρετανικό βασίλειο, η μάχη του Culloden αποτέλεσε το “παρασκήνιο” της λεγόμενης “Μάχης της Αυστριακής Διαδοχής” που πραγματοποιούνταν την ίδια περίοδο. Η συγκεκριμένη διαμάχη αφορούσε τη Γαλλία και τη Μ. Βρετανία, με το Culloden να αποτελεί την πιο έντονη πολεμική σύγκρουση στην Ευρώπη.
Για να νικήσουν την Αγγλία, οι Γάλλοι προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν τους Ιακωβίτες. Με τον βασιλιά Λουδοβίκο ΙΕ’ να οδηγεί τους Γάλλους, νικούν τους Άγγλους στη μάχη του Fontenoy, η οποία οδήγησε στην πιο γρήγορη εκκίνηση της εξέγερσης των Ιακωβιτών.
Στα τέλη του 1745, ο Charles Stewart, το σύμβολο των Ιακωβιτών, απογοητευμένος από την ελλιπή βοήθεια των Γάλλων, αποφασίζει να διακόψει την έκβαση των Σκωτσέζων. Εγκαθίσταντο, λοιπόν, στο Inverness, χάνοντας την ευκαιρία για επίθεση στο Λονδίνο. Έτσι, με την επιστροφή στα Highlands, σηματοδοτείται και το σημείο που θα διεξαγόταν η μάχη, στο Culloden Moor.
Με μονάχα το Inverness στην κατοχή τους και με λιγοστά στρατεύματα, χρήματα και όπλα, οι Ιακωβίτες δεν είχαν και πολλές πιθανότητες να κερδίσουν τη μάχη έναντι των στρατευμάτων του Κάμπερλαντ. Στην αλλαγή της ημέρας, από 15 σε 16 Απριλίου του 1746, σχεδιάστηκε αιφνιδιαστική, βραδινή επίθεση στα στρατεύματα των Άγγλων, ωστόσο, λόγω της κακής κατάστασης των Ιακωβιτών κάτι τέτοιο δεν κατέστη εφικτό και βρέθηκαν άξαφνα στο πεδίο της μάχης. Ο αγγλικός στρατός με κανόνια, τουφέκια και ξιφολόγχες ήταν μακράν καλύτερα προετοιμασμένος από τους Σκωτσέζους. Το πεδίο της μάχης επιλέχθηκε την τελευταία στιγμή λόγω της θέσης των στρατευμάτων. Ο στρατός του πρίγκιπα Καρόλου δε κατάφερε να “σπάσει” την άμυνα του αγγλικού, με αποτέλεσμα να συντριβεί. Σε πρώτη φάση, τουλάχιστον 1.000 άνδρες σκοτώθηκαν, με τον αριθμό τους να αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου. Το αποτέλεσμα ήταν το αναμενόμενο, ο βασιλιάς Γεώργιος Α’ κέρδισε τη μάχη στο Culloden Moor.
Με τη λήξη της, η μάχη του Culloden ήταν η τελευταία που πραγματοποιήθηκε σε βρετανικό έδαφος και οριοθέτησε τη Μ. Βρετανία ως κυρίαρχη, ενωμένη δύναμη. Τις μεγαλύτερες συνέπειες αντιμετώπισαν οι Σκωτσέζοι, οι οποίοι είτε εκτελέστηκαν είτε πωλήθηκαν ως σκλάβοι στις Αποικίες. Το 1747, θεσπίστηκαν μέτρα που στόχευαν στην εξαφάνιση της σκωτικής ταυτότητας και περιλάμβαναν: απαγόρευση της παραδοσιακής ενδυμασίας των Σκωτσέζων τα Χάιλαντς αφοπλίστηκαν, δηλαδή κατασχέθηκαν μαζικά τα όπλα τους, και, τέλος, ο παραδοσιακός τρόπος ζωής των Highlanders απαγορεύτηκε. Παρόλο που η Σκωτία νικήθηκε στο Culloden, η αγγλική κυβέρνηση τοποθέτησε στρατεύματα εκεί, σε περίπτωση έναρξης νέας εξέγερσης.
Καταληκτικά, η εξέγερση του 1745 και η μάχη στο Culloden Moor υπήρξαν καθοριστικές για το μέλλον του Ιακωβινισμού. Η Σκωτία έζησε πολλά χρόνια στη σκιά της αγγλικής εξουσίας, χάνοντας την ταυτότητά της. Η νίκη των Προτεσταντών έναντι των Καθολικών οδήγησε την Αγγλία στο να γίνει η μεγαλύτερη δύναμη έως και τον 20ό αιώνα. Μέσα από τη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο/τηλεόραση αναπολούμε τη θρυλική μάχη του Culloden. Θα έλεγε κανείς ότι είναι ιδιαίτερα συγκινητική και νοσταλγική η μελέτη της. Μια από τις πιο επίκαιρες και στον στόχο σειρές είναι το Outlander, μέσα από το οποίο μαθαίνουμε για τη σκωτσέζικη κληρονομιά.
Ο πρίγκιπας γλίτωσε με ένα γαλλικό καράβι έξι μήνες μετά την μάχη. Ο Μάρεϋ γλίτωσε και μάλιστα οδήγησε γαλλικά τμήματα για να κόψουν την υποχώρηση. Παρά όλα αυτά, δεν επισκεπτόταν τον πρίγκιπα επειδή θεωρούνταν προδότης, κάτι που σαφώς και δεν ισχύει. Ο πρίγκιπας έγινε ένας μπεκρής και διόλου ελκυστικός γέρος. Ο Κάμπερλαντ απαγόρευσε στους Σκωτσέζους Highlanders να ασκούν τα έθιμά τους και να ομιλούν την κελτική διάλεκτο.
Χάθηκε κάθε ελπίδα για παλινόρθωση των Stewart. Δημιουργήθηκε ένα κλίμα απέχθειας για τον Κάμπερλαντ και για τους Cambel ενώ πάρθηκαν μέτρα για να αποφευχθεί άλλη επανάσταση. Παρά όλα αυτά, οι Χάιλαντερς εντάχθηκαν στον αγγλικό στρατό και στις επόμενες δεκαετίες δεν έχασαν καιρό για να δείχνουν την γενναιότητά τους.